door Bart van de Wauw
Inzicht in de groepsdynamiek in organisaties
In veel professionele en sociale omgevingen komen we de dynamiek van de dramadriehoek tegen. De rollen in de vorm van Slachtoffer, Aanklager en Redder spelen zich dan af in subtiele, vaak onbewuste patronen.
In dit door Karpman ontwikkelde model vindt er negatieve interactie plaats tussen de verschillende rollen. De Aanklager kleineert anderen, weet alles beter en ziet de ander als minderwaardig. Hier vindt miskenning van de waarde en waardigheid van anderen plaats. De Redder wil anderen helpen maar biedt hulp vanuit een superieure positie. Hier vindt miskenning van de competenties van anderen plaats. Het Slachtoffer beschouwt zichzelf als minderwaardig en incompetent, een doelwit van omstandigheden of andere mensen. Hier vindt miskenning van de eigen competenties plaats.
Toeschouwer
Voorheen is dit klassieke model reeds uitgebreid door de introductie van de Toeschouwer. De rol van Toeschouwer als een passieve observator van de dynamiek tussen Slachtoffer, Aanklager en Redder werd herzien. Het vernieuwde model herdefinieerde de Toeschouwer als een integraal onderdeel van het drama. De Toeschouwer werd gezien als iemand wiens gedrag en keuzes invloed hadden op de interacties van het drama. Door bewust of onbewust niets te doen, kon de Toeschouwer bijdragen aan het bestendigen van machtsdynamieken door ongewenst gedrag niet te erkennen en/of te negeren.
Concrete handvaten voor de Toeschouwer om actief in te grijpen en om van een passieve observator een actieve deelnemer te worden zijn:
- Bewustwording: herkennen dat er sprake is van een probleem of schadelijke situatie. Dit begint met het identificeren van subtiele machtsdynamieken in de dramadriehoek.
- Verantwoordelijkheid nemen: besef dat je een rol hebt in de situatie en dat jouw keuzes om al dan niet in te grijpen impact hebben.
- Weten hoe je kunt helpen: begrip ontwikkelen van de mogelijke manieren waarop je kunt ingrijpen, variërend van directe actie tot het ondersteunen van degenen die betrokken zijn.
- Veiligheid: handelen op een manier die veilig is voor jezelf en anderen, zoals het de-escaleren van de situatie of het zoeken van hulp.
- Handelen: de laatste stap is actie ondernemen om de dramatische dynamiek te onderbreken en een constructieve verandering te bevorderen.
Culturele Ouder
Recentelijk is de rol van de Culturele Ouder toegevoegd waardoor we tot de Dramapiramide komen. De Culturele Ouder staat voor de maatschappelijke normen en waarden die percepties en gedrag binnen een (organisatie)cultuur beïnvloeden. De zijkanten van de piramide staan voor de Culturele Ouder.
De functie van de Culturele Ouder binnen het kader van de Dramapiramide speelt een cruciale rol in het begrijpen van sociale dynamieken en hoe culturele normen en waarden bij kunnen dragen aan zowel de handhaving als de bestrijding van onderdrukking.
De Culturele Ouder verwijst naar de bredere sociale en culturele context waarin individuen en dus ook organisaties zich bevinden. Deze cultuur context omvat normen, waarden, tradities en gedragingen die in een organisatie worden gedeeld en die van invloed zijn op de manier waarop mensen met elkaar omgaan.
Een aantal voorbeelden:
- Genderongelijkheid
- Sociale ongelijkheid
- Collectieve en individuele belangen
- Maatschappelijke ongelijkheden
- Negative Nation Branding
De Culturele Ouder oefent vaak op een onzichtbare onderdrukkende wijze invloed uit op die gedragingen die zowel de rol van Slachtoffer, Redder, Dader en Toeschouwer beïnvloedt. De Culturele Ouder biedt een raamwerk waarbinnen mensen hun acties en reacties begrijpen en legitimeren.
De rol van de Culturele Ouder kan zowel positief als negatief zijn. Aan de ene kant kan de Culturele Ouder positieve waarden zoals solidariteit en empathie bevorderen. Aan de andere kant kan hij ook schadelijke overtuigingen of stereotypen in stand houden die bijdragen aan ongelijkheid en onderdrukking.
De medewerker als individu wordt dus vaak onbewust beïnvloed door de Culturele Ouder in zijn voelen, denken en handelen.
Dit kan leiden tot:
- Normatieve druk: Individuen voelen de druk om zich te conformeren aan culturele verwachtingen, wat hen kan weerhouden om op te staan tegen onrecht en ongewenst gedrag.
- Interne zelfperceptie: Hoe mensen zichzelf en anderen zien, wordt vaak gevormd door culturele narratieven. Wat invloed kan hebben op hun zelfvertrouwen om te handelen tegen onrecht en ongewenst gedrag.
In een bedrijfscultuur waar bijvoorbeeld traditionele genderrollen meer aanwezig zijn, kunnen zowel mannen als vrouwen gedrag vertonen dat voortkomt uit de normen van de “Culturele Ouder.” Dit gedrag kan schadelijk zijn voor zowel de persoonlijke groei en welzijn van individuen als de sociale dynamiek in de gemeenschap.
De Culturele Ouder in de context van dit voorbeeld is de verzameling van normen die stelt dat mannen kostwinner zijn en vrouwen meer voor het huishouden en de kinderen zorgen.
De individuele impact op een vrouw kan zijn dat zij zich onder druk gezet voelt om niet voor een leidinggevende functie te solliciteren omdat de culturele normen haar doen geloven dat ze weinig kans maakt op deze positie. Haar zelfvertrouwen en ambities worden beperkt door de verwachtingen die de Culturele Ouder met zich meebrengt.
De individuele impact op een man kan zijn dat hij zich gedwongen voelt om geen ouderschapsverlof aan te vragen of een deeltijdfunctie te ambiëren. Dit kan hem belemmeren in het zorgen voor zijn kinderen of het steunen van vrouwen in hun ambities. Hierdoor kan een cyclus van onderdrukking en ongelijke machtsdynamiek ontstaan.
Om deze dynamiek te doorbreken, zou een organisatie actief kunnen werken aan het herzien van deze culturele normen en een nieuw niveau van contextueel bewustzijn ontwikkelen. Dit gaat echter ook verder dan alleen bedrijfscultuur en nodigt uit om de bredere maatschappelijk context te overwegen die onze rollen en gedragingen vormen.
Dit kan door middel van educatie, dialoog en door positieve rolmodellen te presenteren die de traditionele genderrollen uitdagen.
Het herkennen en erkennen van de functie van de Culturele Ouder is essentieel in hoe onderdrukking wordt ervaren en ongewenst gedrag in stand wordt gehouden binnen een organisatie. Door deze dynamiek te erkennen, kunnen individuen en groepen effectievere strategieën ontwikkelen om onrecht aan te pakken en inclusievere en rechtvaardigere sociale structuren te creëren.
Als er niets gebeurt, moet er eerst iets gebeuren, voordat er iets gebeurt. Dus moet je iets laten gebeuren. En dat is logisch. (J. Cruijff)
Omstanderstraining
Wil jij ook leren wat je kunt doen als je ongewenste omgangsvormen bij jou op de werkvloer ziet gebeuren? Schrijf je dan in voor de gratis omstanderstraining van 3 uur.
Er zijn nog plekken vrij in:
Den Haag op 23 oktober 2024
Heerlen op 31 oktober en 12 december 2024
Interesse in een Incompany-training voor jouw organisatie? Stuur een bericht en voor meer info.
Dus schrijf je in voor de Omstanderstraining!!! En dat is logisch.