Je gaat het pas zien, als je het doorhebt!
In veel professionele en sociale omgevingen komen we de dynamiek van de dramadriehoek tegen. De rollen in de vorm van Slachtoffer, Aanklager en Redder spelen zich dan af in subtiele, vaak onbewuste patronen.
In dit door Karpman ontwikkelde model vindt er negatieve interactie plaats tussen de verschillende rollen. De Aanklager kleineert anderen, weet alles beter en ziet de ander als minderwaardig. Hier vindt miskenning van de waarde en waardigheid van anderen plaats. De Redder wil anderen helpen maar biedt hulp vanuit een superieure positie. Hier vindt miskenning van de competenties van anderen plaats. Het Slachtoffer beschouwt zichzelf als minderwaardig en incompetent, een doelwit van omstandigheden of andere mensen. Hier vindt miskenning van de eigen competenties plaats.
Voorheen is dit klassieke model reeds uitgebreid door de introductie van de Toeschouwer. De rol van Toeschouwer als een passieve observator van de dynamiek tussen Slachtoffer, Aanklager en Redder werd herzien. Het vernieuwde model herdefinieerde de Toeschouwer als een integraal onderdeel van het drama. De Toeschouwer werd gezien als iemand wiens gedrag en keuzes invloed hadden op de interacties van het drama. Door bewust of onbewust niets te doen, kon de Toeschouwer bijdragen aan het bestendigen van machtsdynamieken door ongewenst gedrag niet te erkennen en/of te negeren.
Concrete handvaten voor de Toeschouwer om actief in te grijpen en om van een passieve observator een actieve deelnemer te worden zijn:
(On)gewenst gedrag in beeld
Transactionele Analyse (TA) biedt manieren om de intra- en interpersoonlijke processen tussen mensen te begrijpen. Sinds de 50er jaren heeft de TA toepassingen op het gebied van onder andere organisatieontwikkeling uitgewerkt.
De Co-creatieve TA is een eigentijdse interpretatie van TA die recente ontwikkelingen in de filosofie en psychologie integreert.
Door inzichten in het Psychologische Spel (volgens Bernes definitie een reeks van transacties met bijbedoelingen die leiden tot een voorspelbare negatieve uitkomst) of spelmatig gedrag te bieden hoop ik handreikingen te geven om de mechanismes van (on)gewenst gedrag beter te begrijpen en daarmee persoonlijke- en/of werkrelaties te verbeteren.
Met het theoretisch kader van Spel voorziet de Co-creatieve TA in een samenhangend, algemeen en toegankelijk theoretisch kader voor de ontwikkeling van organisaties.
De Co-creatieve TA biedt daarmee een update van de vier kernconcepten van de TA-theorie: ego-toestanden, transacties, spellen en scripts:
- Persoonlijk: een manier om jezelf en anderen te begrijpen.
- Relatie: manieren om creatieve contacten met andere mensen te initiëren en/of te onderhouden.
- Bevestiging: het begrijpen en beïnvloeden van herhalende patronen van positieve of negatieve interacties en hun voorspelbare uitkomsten.
- Identiteit: manieren om jezelf te begrijpen in de context van je verleden en huidige cultuur en het vormgeven van de subjectieve ‘verhalen’ die je over jezelf, anderen en het leven construeert.
Are you not thinking, what I am not thinking..!!??
De eerste leervraag tijdens trainingen heeft vaak tot doelstelling problemen op te lossen en/of te reduceren. Het actieve deel in ons wil aan de slag, de schouders eronder. Hiermee zijn vaak ook goede delen van oplossingen te bereiken.
Een ander deel, dat vaak wat meer onder de tafel blijft, is hoe je beter kan omgaan met problemen die soms niet zo eenvoudig zijn op te lossen. Die op een bepaalde manier zijn en blijven.
Misschien is het adagium van Murphy: “If there’s more than one way to do a job and one of those ways will end in disaster, then somebody will do it that way.” hier deels op van toepassing.
Toch wil je als organisatie/leidinggevende graag zo effectief mogelijk blijven werken aan je primaire doel. Door de focus te verbreden naar het ook leren omgaan met de ‘rest’ klachten ontwikkelt zich een vernieuwde leerlijn. Het integreren van de beide doelstellingen vraagt om het verbinden van twee modi van functioneren van de mens: de zijns- en de doe-modus.
De zijns-modus is te omschrijven als een observerende houding. De aandacht is aanwezig in het Hier-en-Nu. Alle lichamelijke gewaarwordingen, gevoelens en gedachten worden waargenomen. Het voordeel van deze modus is dat je niet zoekt naar oplossingen. Hieruit kunnen nieuwe inzichten ontstaan waardoor het minder een reflexmatige reactie wordt, maar meer een antwoord via introspectie.
Reageren is in dit geval het onbewust inspelen op basis van een oude manier van kijken en handelen. Antwoorden vraagt om reflectief vertragen en exploreren van het geheel.
Een voorbeeld ter verduidelijking:
Een manager vroeg me om hulp in het ontwikkelen van een beleidsplan dat al jarenlang niet van de grond kwam door interne conflicten. Bij de eerste ontmoeting voelde ik veel spanning in het team.